Ózbekstan Respublikası

                 Joqarı tálim, pán hám innovatsiyalar ministrligi

 

 

            

               Joqarı tálim, pán hám innovatsiyalar ministrliginiń

 

                  Qaraqalpaqstan Respublikası  aymaqlıq basqarması

 

 

                   

                         Nókis qalası 1-san kásip-óner mektebi

 

 

 

 

 

                      Nókis qalası 1-sanlı kásiq óner mektebiniń

                          

     ÁDEP-IKRAMLILIQ  QAǴIYDALARI

 

 

 

 

                                                                    Nókis2023

 

 

 

 

                     Usı ádep-etika qaǵıydaları kásip-xunar ilimiy pedagogikalıq

       sovetiniń 2023 jıl 24-noyabrdegi 8-sanlı jıynalısı sheshimi menen maqullandı.

 

  

 

 

 

 

 

 

“Jaslarımızdı ǵárezsiz pikir júritetuǵın, joqarı intellektuallıq hám ruwxıy potencialǵa iye bolıp, dúnya kóleminde óz qatarlaslarına hesh qaysı tarawda bos kelmaytuǵın insanlar bolıp jetilisiwi, baxıtlı bolıwı ushın mámleketimiz hám jámiyetimizdiń bar kúsh hám múmkinshiliklerin saparbar etaveramiz”.

 

                         Sh. M. MIRZIYOEV

 

 

 

 

                                           HÚRMETLI JASLAR

Siz óz aldıńizge kásip-xunar ilmini iyelew sıyaqlı joqarı maqset qoyǵansız. Bulmaqset jolında Sizden:

– dúnya talaplarına juwap bere alatuǵın, jáhán bilimlerin jetilisken biliw menen bir qatarda xalqımızdıń sharuwa ónimlerine bolǵan zárúriyatın qandırıw, sharuwa ónimlerin eksport qılıw, násilli qara mallar násillerin jergiliklilestiriw, usınıń menen birge jáhán mádeniyatı, tariyxı, filosofiyası, ekonomikası jáne social-siyasiy processleri, xalıq aralıq siyasatı baǵdarında tereń bilimlerge iye bolǵan, joqarı maqsetlerdi aldına qoyǵan, patriot zamanagóy veterinar shıpaker bolıwıńız ;

– ulıwmadunyalıq hám milliy qádiriyatlarǵa, dástúrlerge húrmet hám sıylasıq penen qatnasta bolıp, social hám mádeniy túrli rayon ayırmashılıqlardı keń peyillik penen qabıllaw;

– intellektuallıq hám ulıwma madeniy bilimlerdi tolıq jetilistiriw hám óz ózligingizni ruwxıy hám fizikalıq rawajlanıwǵa erisiw ushın miynet etiw;

– etikalıq hám huqıqıy normalar hám minnetlemelerdi esapqa alǵan halda maqsetke erishiw qatańlıqlıqtı kórsete biliw;

– keń qamtılǵan bilimlerge iye bolǵan, shet tillerin, informaciya kommunikatsiya texnologiyaların jetilisken bilgen, zaman talabına uyqas shetel tájiriybelerin úyrengen ilimiy potencialı joqarı qánige bolıwıńız ;

– tańlaǵan tarawǵa tiyisli pán hám texnikanıń eń sońǵı jetiskenliklerin jetilisiw, global tarmaqlardaǵı maǵlıwmatlardı analiz ete alıwıńız, bunda o’zińizdiń insaniy, patriot pozitsiyańizni anıq kórinetuǵın etiwge tayın tura alıwıńız;

– jámiyette hám toparda, social hám menshikli áhmiyetke iye bolǵan mashqalalardıń mazmun-mánisin tolıqqanli ańǵarıw, túsiniw, analiz qılıw hám olarǵa ózińizdiń shaxsiy qatnasıńızdı bildira alıwıńız ;

– topar aǵzası retinde ámel etiwińiz kerek bolǵan etikalıq hám huqıqıy normalarga húrmet menen qaraw hám aldıńizǵa qoyǵan maqsetke erisiwde qatańlıqlı bolıwınińız, topar máplerin jeke máplerden ústin qoyıwıńız, jaqsı islik, jaqsılıq hám sahowat turmıslıq qádiriyatıńızǵa sheńber alıwına jetiwińiz talap etiledi.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                       1-bólim. Ulıwma qaǵıydalar

  1. Nókis qala 1-san kásip-óner mektebiniń (endigiden tekstte “Kásip-óner” dep júritiledi) ádep-etika qaǵıydaları (endigiden tekstte “Qaǵıydalar” dep júritiledi) Ózbekstan Respublikasınıń Konstitusiyası, «Jaslarǵa tiyisli mámleket siyasatınıń tiykarları tuwrısında»ǵi, «Jaslarǵa tiyisli mámleket siyasatı natiyjeliligin asırıw hám Ózbekstan jaslar birlespesi iskerligin qollap-quwatlaw tuwrısında»ǵi hám «Informaciya erkinligi principleri hám kepillikleri tuwrısında»ǵi nızamlar, Ózbekstan Respublikası Ministrler Mekemesiniń 2020 jıl 7 avgustdagi 466 -sanlı qararı menen tastıyıqlanǵan«Ózbekstan Respublikasında úzliksiz baslanǵısh, orta hám orta arnawlı professional tálim sistemasın tártipke saluwshi normativlik-huqıqıy hújjetlerdi tastıyıqlaw tuwrısındaǵı Qaǵıyda», Ózbekstan Respublikası Ministrler keńesiniń 2020 jıl 11 noyabrdagi 715-sanlı qararı menen tastıyıqlanǵan «Ózbekstan Respublikasınıń professional tálim mákemelerine oqıwǵa qabıllawdı shólkemlestiriw ilajları tuwrısındaǵı Qaǵıyda», Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2019 jıldıń 7-noyabr kúni qol qoyǵan «Qaraqalpaqstan Respublikasında sharbashılıq tarmaqların jedel rawajlandırıw ilajları tuwrısında»ǵi PQ-4512-sanqararı, Ózbekstan Respublikasınıń 2020 jıl 23 sentyabrdaǵi O’RQ-637-sanlı «Tálim tuwrısında»ǵi Nızamı, Joqarı tálim, pán hám innovatsiyalarvazirligining tiyisli buyrıqları, kásip-óner mektebiniń Ustavi, ishki tártip qaǵıydaları hámde ulıwma tán alınǵan ruwxıy hám etikalıq principler, Ózbekstan Respublikası Joqarı hám orta arnawlı bilimlendiriw Ministirliginiń 2018 jılı usınıs etilgen «Joqarı tálim mákemelerinde saw ruwxıy -bilimlendiriw ortalıqtı qáliplestiriw, topar aǵzaları arasında óz-ara húrmet, kiyiniw mádeniyatı, mámile madeniyatı, ádep-etika qaǵıydalarına tiyisli stilistik usınıslar»ı tiykarında islep shıǵılǵan.
  2. 2. Usı Qaǵıydalardı qáliplestiriwde Ózbekstan Respublikası tálimge tiyisli nızam hújjetlerinde puqaralarǵa tálim, tárbiya beriw, kásip-óner úyretiwdiń huqıqıy tiykarların belgilewlewge hám de hár kimning bilim alıwdan ibarat konstituciyalıq huqıqın támiyinlewge, tálim alıwshılardı ruwxıy -tárbiyalawdıń hám bilimlendiriw islerdiń nátiyjeli kórsetkishleri hám de usılların islep shıǵıw hám engiziwge qaratılǵanlıǵı sebepli kásip-óner mekteptiń tiykarǵı waziypası tálim hám tárbiya beriwden ibarat ekenligi názerde tutılǵan.
  3. 3. “Qaǵıydalar” kásip-óner mekteptiń administraciyası, oqıtıwshıları, islep shıǵarıw tálim ustaları, xızmetkerleri hám oqiwshilari (topar aǵzaları ) dıń kásip-óner mektepke tiyisli óz-ara qatnaslaridagi ádep-etikaǵa, ámel etiwleri shárt bolǵan minez-qulıq qaǵıydaları hám huqıq -minnetlemelerin belgilep beredi.
  4. 4. Studentlikke hám jumısqa qabıl qılınıp atırǵan hár bir shaxs “Qaǵıydalar” menen tanısıp shıǵıwı hám de oǵan ámel qılıwın óz moynına alıp qol qoyıwı shárt.
  5. 5. Kásip-óner mektep jámiyetlik, mámleket hám mámleketlik emes shólkemleri, tálim hám ilimiy mákemeler, isbilermenlik sub’ektleri, ǵalaba xabar quralları hám de studentlerdiń ata-anaları menen óz-ara qatnaslarda “Qaǵıydalar”daǵi normalarga ámel etiliwinen ibárát bolıp tabıladı.
  6. 6. “Qaǵıydalar”ga ámel qılıw kásip-óner mekteptiń topar aǵzalarınıń barlıǵı ushın májburiy bolıp tabıladı.

 

 

 

                                              2-bólim. Maqset hám wazıypalar

  1. 1. “Qaǵıydalar”ning maqseti kásip-óner mektepte saw ruwxıy jáne social-psixologiyalıq ortalıqtı qáliplestiriw, onıń orını hám de abıray-itibarın asırıw, joqarı ruwxıy hám etikalıq talaplarǵa juwap beretuǵın joqarı maman kadrlar tayarlawǵa kómeklesiw, kásip-óner mektebiniń jámiyettegi hám de tálim sistemasındaǵı poziciyasin jáne de asırıwǵa xizmet etiwden ibarat esaplanadi.
  2. 2. “Qaǵıydalar”niń tiykarǵı wazıypaları :

– joqarı ruwxıy -etikalıq pazıyletlerge iye, jámiyet, mámleket hám shańaraq aldında o’z juwapkershilik sezim etetuǵın, mámlekettiń ishki hám sırtqı siyasatın tuwrı tusinip jetetuǵın jáne onı qollap-quwatlaytuǵın patriot hám watanpárwar, isbilermen, zamanagóy bilimler menen qurallanǵan hám de joqarı insaniy pazıyletlerge iye bolǵan shıdamlılıǵı iymanı pútkil hám hújdanı oyaw, nadanlıqǵa qarsı bilim menen gúresi bolıp tabıladı qánigelerdi tayarlawǵa ;

– kásip-óner mektepte topar aǵzalarınıń ideologiyalıq immunitetin ósiriw hám qorǵawqilishga;

– jaslar arasında ádep-etikanı buzıwǵa, sonday-aq zorlıqshılıq, uyatsızlıq hámde úgit etiwge qaratılǵan hár qanday minez-qulqlardıń aldın alıw, atap aytqanda, jaslardı máskúnemlik hám náshebentlik illetlerinen, basqa abaylar hám de jámiyetimiz ushın jat bolǵan diniy hám ekstremistik tásirinlerden, tómen “ǵalabalıq mádeniyat” topılıslarınan qorǵawǵa kómeklesiwden ibarat.

                       3-bólim. Topar aǵzalarınıń ádep-etikaigaoid ulıwma qaǵıydalar

 

  1. 1. Kásip-óner mektepte awızbirshilik, óz-ara isenim, húrmet, bir-birine ǵamxorlıq qılıwhamda tatıw-doslıq topar aǵzalarınıń óz-ara qatnaslaridagi zárúrli shártlerden biri bolıp tabıladı.
  2. 2. Kásip-óner mektepte óz-ara qatnaslardıń tiykarǵı principi-bir shaxstıń huqıqı basqa shaxstıń huqıqın ayaq astı etpesligi kerek. Topar aǵzası bolǵan kásip-óner mekteptiń administraciyası, oqıtıwshıları, islep shıǵarıw tálim ustaları hám studentleriniń sóz erkinshegi olarǵa birewge dóhmet yamasa aqıret etiw, óz-ara qatnaslarda hámme tarepinen tan alınǵan etika qaǵıydaların kórsetiwkorona mensimewshilik, óz-ara eki tárep baylanısilarda biyhaya sózlerden paydalanıw huqıqın bermeydi.
  3. 3. Kásip-óner mektepte tek óz-ara “Siz” dep shaqırıq qılıw ádet kórinisine kiriwi kerek.
  4. 4. Kásip-óner mektepte topar aǵzaları túrli ilajlarda (jıynalıslar, saltanatliyig’il ishler, ámeliy ushırasıwlar, bayramlarda ) sózge shıǵıwshılarǵa salıstırǵanda húrmet menen munasebetta bolıw, arqayi’nliq hám tınıshlıqqa ámel etiwi shárt. Zárúrat talap etse, birnotiq óz sózin tawısıp, basqası sóz baslawına shekem júzege keletuǵın úzilis waqtındazaldan shıǵıp ketiw múmkin.
  5. 5. Ímaratlarǵa kirisiw jaylarında hám de tekshe aldında tirbandlik júzege kelse, studentler o’qituwshilar, islep shıǵarıw tálim ustaları hám xızmetkerlerdi, er adamlar bolsa hayallardı ózlerinen aldın ótkerip jiberiwleri kerek.
  6. 6. Bınaǵa kirip atırǵan hár bir kisi ımaratlarǵa kirip-shıǵıwdı baqlaw ushıntayinlangan juwapker shaxs yamasa gezekshige óz shaxsın tastıyıqlaytuǵın hújjetti ashıq halda kórsetiwi shárt.
  7. 7. Topar aǵzaları kásip-óner mektepte joldıń ońınan júriwleri kerek. Bir-birine dus kelip álbette qutlıqlawları, bunda : studentler oqıtıwshılar, islep shıǵarıw tálim ustalarina xızmetkerlerge, jaslar úlkenlerge birinshi bolıp sálem beriwleri usınıs etiledi.
  8. 8. Milliy hám ulıwmadunyalıq qádiriyatlarǵa tán bolmaǵan yamasa texnikumning ishki problemalar tiyisli máselelerdi Internet tarmaǵına jaylastırıw yamasa odan túrlimaqsadlar jolında paydalanıw qadaǵan etiledi.
  9. 9. Kásip-óner mektepte kompyuterlerinde kásip-óner mektepte tiyisli bolmaǵan maǵlıwmatlardı, sonıń menen birge, túrli kino filmler, nızamǵa qarsı diniy maǵlıwmatlar, biyhaya pát, milliy, ırqiy, etnik, diniy kekti targ’ib etiwshi hár qanday materiallardı tayarlaw, saqlaw, tarqatıw jáne targ’ib etiw úzil-kesil túrde qadaǵan etiledi.
  10. 10. Oqıw hám aralıqtan oqıtıw shınıǵıwlarına hám jumısqa hám de topar aǵzalarıń irkinish beretuǵın minez-qulqlar (audio qurılmalar, televizor, magnitofon, planshet, telefon hám basqa dawıs kúsheytiw qurallarından maqsetsiz foydalanıw) júz etiw qadaǵan etiledi.
  11. 11. Kásip-óner mektep topar aǵzaları sabaq shınıǵıwları hám jumısqa belgilengen kun tartibine kóre waqıtında keliwleri shárt.
  12. 12. Kásip-óner mektepte hár qanday huqıqbuzarliq júz etiw qadaǵan etiledi, sonday-aq, dóhmet qılıw, aqıret etiw, topar aǵzasına ruwxıy yamasa materiallıq záleletkazishi múmkin bolǵan maǵlıwmattı tarqatıw, tán jarası jetkiziw, tiyisiw, puqaraliq mámilesinen shıǵarılǵan qurallar (náshebent elementlar, psixotropik qurallarva taǵı basqa ), máskúnemlik, báńshilik, xojalıq tınıshlıqqa hújim qılıw, málellesiw, qumar hám táwekelshilikke tiykarlanǵan basqa oyınlar oynaw úzil-kesil túrde qadaǵan etiledi.

           4-bólim. Kásip-òner mektepte topar aǵzalarınıń kiyiniw madaniyatine  tiyisli qaǵıydalar

 

  1. 1. Sırtqı kórinis-insanıń kim hám qanday ekenligi haqqında dáslepki maǵlıwmattı beruwshi, onıń turmıs tárizi hám turmısında zárúrli áhmiyetke iye bolǵan iskerligi ekenligin inabatqa alǵan halda kásip-óner mektebiniń jámááti kiyiniw mádeniyatına ámel qılıwı kerek.
  2. 2. Topar aǵzalarınıń kásip-óner mektepke normativ hújjetlerde belgilengen tártipke hám kásip-óner mekteptiń kirisiw jaylarına ilib qoyılǵan úlgilerge uyqas kelmeytuǵın tárzde kiyiniwi qadaǵan etiledi. Topar aǵzaları kásip-óner mekteptiń azada bolıp, mámleket tálim muassasasina uyqas kiyimde keliwi shárt (keyingi bántlerde kiyiniw tártibi bólek bayan qilinadi).
  3. 3. Topar aǵzalarınıń texnikumga dıqqattı tartatuǵın, deneni ashıq kórsetip turatuǵın, jelke, tós hám qarın, sonıń menen birge dizeden joqarı bólimleri ashıq qoladiǵan hám de haddan zıyat tar kiyimde yamasa diniy lipasında, sport kiyimlerinde, metallzanjirlar, ilgeshekler, denege túrli monshaqlar qadaǵan, ǵayrıoddiy shash túrmeklari, asasha boyanǵan, saqal ósip, pala partish jaǵdayda bolǵan hám tómen dárejeli “ǵalabalıq madaniyat” belgilerin ózinde kórsetken kiyimlerde keliwi qadaǵan etiledi.
  4. 4. Ústki kiyim pishimi artıqsha bezewlerden holi, klassik formadaǵı kostyum, shalbar, yubka, bluzka, kóylek hám galstukdan ibarat bolıwı shárt. Galstukning keńligi ortasha, uzınlıǵı qamarǵa shekem bolıp, reńi kostyum hám kóylekke uyqas tańlanıwı kerek. Kostyum, shalbar, yubkalar qara, kúlreń, kók reńlerdegi tegis yamasa sızıqlı klassik shúbereklerden, kóylek vabluzka bolsa, aq reńde bolıwı kerek. Yubkaniig uzınlıǵı dizeden joqarı bolmawi kerek.
  5. 5. Aksessuarlar (sumka, kóz áynek hám bezewler) da korporativ usılǵa uyqas haldatanlanishi, artıqsha bezewlerden holi bolıwı, zergerlik taǵınshaqlarılari (sırǵa, júzik, monshaq hám basqalar ) kózge ayqın taslanmaytuǵın, názik, elegant hám sıpayı formada talǵam menen taǵılıwı kerek.
  6. 6. Oqıwshılar ruchka, qálem, kitap, dápterler salıp júriw múmkin bolǵan, reńi ústki kiyimge jarawımli qara, kúlreń, gúrendegi sumka-portfeller tutıwları kerek.
  7. 7 Kásip-óner mektepte administraciyası, oqıtıwshılar, islep shıǵarıw tálim ustaları, xızmetkerler hám oqıwshılar kiyinishida ma’n etiletuǵın jaǵdaylar :
  8. a) áyeller hám qızlar ushın :

– uzınlıǵı dizeden tóbe bolǵan, ashıq hám jıltır shúbereklerden tikilgan, pishimi tar, denege jabısıp turatuǵın, tós, qarın, jelke bólegi ashıq bluzka hám kóylekler kiyiw;

– bezew retinde ruwxıy -etikalıq tárbiyaǵa uyqas kelmeytuǵın jazıwlar, túrli reklama maǵlumatlari, mámleket nishanları, zorlıqshılıq, buzıqlıq elementlerin targ’ib etiwshi súwretler ham jazıwlar sawlelengen, marka retinde “jırtilgan”, “titilgan” hám jinsi materiyalınan tigilgen kiyimlerde júriw;

– sport kiyimleri, kelte shalbar (dene tárbiyası sabaqları hám sabaqtan keyin studentlerturar jayı jayı, sport maydanshalarınan tısqarı );

– betti jasırıw perdesi hám basqa diniy dástúr lipaslarında júriw;

– oqıw inventarların ruwzıger, bazar -óshar ushın arnalǵan paket-haltalarda salıp júriw;                                  

  1. 8. Denege bodiart usılında túrli pát sızdırılǵan, tatuaj hám pirsinglar tusirilgen jaǵdayda texnikumga keliw ma’n etiledi.

 

                           5-bólim. Oqıtıwshılar, islep shıǵarıw tálim ustalari  studentlerdiń tálim-                                                                                   tárbiya procesindegi óz-ara qatnasları

 

  1. 1. Oqıtıwshılar, islep shıǵarıw tálim ustaları hám studentlerdiń tálim-tárbiya processindegi óz-ara qarım-qatnasları “Ustaz -shákirt” milliy dástúrlerine tiykarlanadı.
  2. 2. Oqıtıwshı auditoriyaǵa kirgeninde barlıq studentler orınlarınnan turıp sálemlesiwi kerek, keyininen hám tek oqıtıwshınıń ruxsatı menen óz jayların iyelewleri lazim. Oqıwshılardıń sabaqlarǵa keshigiwi úzil-kesil túrde qadaǵan etiledi. Keshikken studentlerniń sabaqqa kiriwi tek ǵana direktor orınbasarları ruxsatı menen ámelge asıriladı.
  3. 3. Ózbekstan Respublikası Ministrler Mekemesiniń 2012 jıl 21 maydaǵı “Mobiltelefonlardan paydalanıw tártibi tuwrısında”ǵi 139 -san qararına tiykarlanıp sabaq waqtında uyalı baylanıs qurallarınan paydalanıw bárshe ushın úzil-kesil túrde qadaǵan etiledi . 5. 4. Student óziniń orınsız háreketleri menen dástúriy hám aralıqtan sabaq ırkiniw berse, oqıtıwshılar júzege kelgen jaǵday haqqında direktor orınbasarların xabarlı etip hám tiyisli ruxsat menen bunday studentti shınıǵıwlardan shetletiwi múmkin.
  4. 5. Oqıtıwshı menen oqıw hám aralıqtan shınıǵıwlarında hám odan tısqarı waqıtda ushırasıw zárúrshiligi bolsa, ol jaǵdayda oqıwshı tómendegilerdi anıq biliwi shárt:

-oqıtıwshı student menen sabaq kestesine muwapıq dástúriy hám onlayn shınıǵıwlarda, máslahát saatlarında, ózbetinshe jumıslardı tapsırıwda, bilimlerin bahalawda yaki óz-ara shártlesiw boyınsha belgilengen waqıtta shuǵıllanıwın ;

-ózi baylanıs qılajaq bolǵan oqıtıwshınıń lawazımı, atı, atasıniń atı hám famılıyasın anıq biliwi hám de student túrli cifrlı platformalardan onlayn sabaqlarǵa qatnasıw processinde óz betinde atı famılıyasın tolıq jazıp qoyıwı shart.

  1. 6. Oqıwshı qayta tapsırıw rejesine uyqas bolmaǵan halda oqitushiniń aldına kelse, ulıwma yamasa óz-ara kelisim máslahát saatina kesh qalıp kelgen yamasa kelmegen bolsa, oqıtıwshınan hátte qısqa waqıt suhbatlasıwın talap etiwge de haqılı emes.
  2. 7. Oqıwshılar oqıtıwshın almastırıw soranıwı menen administraciyaǵa murájaát etiwleri múmkin. Tek onıń ushın saldamlı sebepler, mısalı, turpayılıq, jebirlik, oqıtıwshınıń aybı menen shınıǵıwlar belgilengen tártipte ótkezbein tastıyıqlaytuǵın dáliller jazba túrde kórsetiliwi jáne bul boyınsha gruppaniń jalǵız pikiri ámeldegi bolıwı shárt.
  3. 8. Oqıtıwshı menen student arasında olardıń bilimin bahalawǵa mashqala kelip shıqqan jaǵdaylarda, student pánlerdi arnawlı komissiyaǵa tapsırıw ushın ruxsatberiin soranıwı menen kafedra basqarıwshısına shaqırıq etiwi múmkin. Bunda shaqırıq tiykarlanǵan bo’lishi shárt. Bunday máseleler kafedra basqarıwshısınıń usınısnamasına qaray bólim baslıǵı yamasa direktor orınbasarları tárepine sheshiledi.

            6 -bólim. Oqıtıwshı hám islep shıǵarıw tálim ustalardıń  óz-ara qatnasları

 

  1. 1. Oqıtıwshı hám islep shıǵarıw tálim ustalardıń óz-ara qatnaslarında -birden-bir topar, óz-ara húrmet hám itibar, doslıq, awızbirshilik, hadallıq hám ádalat principlerı ámel etiwi kerek.
  2. 2. Oqıtıwshı hám islep shıǵarıw tálim ustalar qatnaslarında insan salawatına húrmetsizlik qiliw, ózligin muqatıw, ózgediń intelektual múlkin ózlestirip alıw, turpayılıq, biyhaya sózler isletiw, urısıw, ózgelerge ruwxıy, materiallıq yamasa fizikalıq zıyan jetkiziw úzil-kesil túrde qadaǵan etiledi

                                    7-bólim. Oqıwshılardıń óz-ara qatnasları

 

  1. 1. Oqıwshılardıń óz-ara qatnaslarında – birden-bir topar, óz-ara húrmet hám itibar, doslıq, awızbirshilik, hadallıq hám ádalat principlerı ámel etiwi kerek.
  2. 2. Oqıwshılar qatnaslarında insan salawatına húrmetsizlik qılıw, ózligini kamsitiw, ózgeniń intelektual múlkin ózlestirip alıw, turpayılıq, biyhaya sózler isletiw, urısıw, ózgelerge ruwxıy, materiallıq yamasa fizikalıq zıyan jetkiziw úzil-kesil túrde qadaǵan etiledi

              8-bólim. Oqıtıwshı hám islep shıǵarıw tálim ustalardıń ádeb-etikaǵa tiyisli                    

                                                      minnetlemeleri

 

– sabaq processinde studentlerge ádep-etikaǵa tiyisli milliy dástúrlerimiz, úrp-ádet hám qadriyatlarimizni targ’ib qılıw ;

– jaslar arasında saw turmıs tárizin qarar taptırıw, olardı máskúnemlik hám náshebenlik illetlerinen, basqa túrli ólimli abaylar hám de biz ushın jat bolǵan ediniy hám ekstremistik tásirinlerden, tómen “ǵalabalıq mádeniyat” topılıslarınan abaylı etip beriw;

– túrli milletlerge tiyisli bolǵan kásiplesleri hám oqıwshıları menen óz-ara

 qatnasda tolerantlıq,  hám óz-ara húrmet principlerıge ámel qılıw ;

– tálim alıwshılardı ruwxıy -ahloqiy tárbiyalawdıń hám bilimlendiriw islerdiń natijeli formaları hám de usılların islep shıǵıwǵa kómeklesiw;

– usı qaǵıydalar menen belgilengen ádep-etika, kiyiniw mádeniyatı qaǵıydaları qılıwda studentlerge ibrat bolıw ;

– usı qaǵıydalar menen belgilengen ádep-etika, mámile, júriw-turıw, kiyiniw madaniyati qaǵıydalarına ámel etpegen oqıwshılardı sabaqtan shetletiw haqqında oqıw bólimine yamasa direktor orınbasarlarina eskertiw beriw;

– kásip-óner mektepte máplerine qarsı bolǵan minez-qulqlardan ózlerin tıyuw, texnikum shanı hám orınına daq tusiretuǵın hár qanday jaǵdaylardıń aldın alıw ;

– qandayda bir-bir qolaysız waqıya yamasa hádiyse júz bersa, asıǵıslıq menen administraciyaǵa xabar beriw;

– kásip-óner mektepte tuwrısındaǵı informaciyalardan onıń mápleri hám abırayına zıyan jetkiziw úshin yamasa nápsi qaw maqsetlerde paydalanbaw.

                           9 -bólim. Oqıwshılardıń ádep-etikaqa tiyisli minnetlemeleri

 

  1. a) Kásip-óner mektepte aymaǵında :

– aymaqqa kirisiwde studentlik gúwalıǵın kórsetip kiriw;

– aymaqtı patas etpeslik hám shıǵındılardı tek shıǵındı sheleklerine taslaw ;

– ustazlar hám ózlerinen úlkenler menen dus kelse  sálem beriw;

– oqıw shınıǵıwları waqtında aymaqta sebepsiz  júrmeslik;

– kásip-óner mekteptiń múlkine abaylap qatnasda bolıw ;

– kiyiniw hám óz-ara sáwbet ádeplerine ámel qılıw ;

– administratorlardıń ruxsatisiz túrli reklama quralların aspaw;

– kásip-óner mekteptiń aymaǵında tınıshlıqqa ámel qılıw ;

– bınadaǵı tekshelerden paydalanǵanda aldın mayıplar, ǵarrılar, hámledarlar hám ustaz-tárbiyashılarǵa gezek beriw;

– narkotik hám psixotrop elementlar, alkogol hám temeki ónimler tutınıw etiliwi hamde tarqatılıwına qarsı gúresiw. Ózbekstan Respublikası nızamshılıǵına muwapıq joqarıdaǵı jaǵdaylar haqqında tiyisli shólkemlerge waqıtında xabar bermew juwapkerlikke sebep bolıwı bólek belgilengenler etiledi.

– túrli milletlerge tiyisli bolǵan ustazlar hám tárbiyashıları, kásip-óner mektebiniń barlıq xızmetkerleri hám de barlıq oqıwshılar menen óz-ara qatnasda tolerantlıq, siylasıq penen óz-ara húrmet principlerıge ámel qılıw.

  1. B) auditoriyada :

– uyalı baylanıs quralların óshirip qoyıw ;

– sabaq waqtında soylesmaslik;

– úskenelerge ıqtıyatlı qatnasda bolıw, partalarǵa, diywallarǵa jazbaw hám diyal taxtalarǵa zálel jetkizbewlik (sızıw, boyaw hám jırtıw );

– qaǵaz hám basqa kereksiz zatlardı qaldırıp ketpew;

– awqat, ishimlik hám jeytuǵın zatlardı alıp kirmaslik, olardı stol astına jabıstirmaw yamasa tastap ketpew;

– sabaqtan keyin auditoriyanı tazalap shıǵıp ketiw (doskalardı tazalap, kereksiz qaǵaz shiǵindılardan tazalaw ).

  1. v) ulıwma awqatlanıw jaylarında :

– tamaqlardı alıwda gezek rejimine ámel qılıw ;

– tirbentlik  jaǵdayında ustazlar, áyeller, jası úlkenlerge húrmet kórsetiw;

– awqatlanıw waqtında shawqım solmaslik;

– ulıwma awqatlanıw shahapshasında tamaq jayıw menen baylanıslı bolmaǵan ıslar menen shug’ullaniw;

– ustazlarǵa ajıratılǵan awqatlanıw jaylardı bánt etpew.

  1. g) informaciya resurs orayında :

– ARM xızmetkerleri menen hoshmámilede bolıw ;

– ARMga tek bilim alıw, shınıǵıwlarǵa tayarlanıw ushın kirisiw;

– kitaplar hám úskenelerge ıqtıyatlı qatnasda bolıw ;

– biyik dawısta sóylewmaslik hám átirapdagilarga kesent etpeslik;

– qaǵaz hám basqa shıǵındılardı qaldırıp ketpew;

– kitaplardı alıw hám tapsırıw tártip-qaǵıydalarına ámel qılıw.

  1. d) studentler turar jaylarında :

– ámeldegi úskenelerdi asıraw, olarǵa zálel jetkizbew;

– elektr -energiyası hám suw resurslarınan únemlep paydalanıw ;

– sanitariya hám gigiena qaǵıydalarına ámel qılıw ;

– studentler turar jayı “Qaǵıydalar” hám “Ishki tártip qaǵıydalari”na sharli túrde ámel qılıw.

  1. e) sport komplekslerinde:

– sport kompleksine tán bolǵan kiyim hám ayaq kiyimlerde kirisiw;

– sport inventarlariga mádeniy qatnasta bolıw ;

– shınıǵıwlardan keyin sport inventarların belgilengen jaylarǵa qayta

 tapsırıw ;

– sport kompleksiniń belgilengen tártip-qaǵıydalarına ámel qılıw.

  1. j) mádeniyat sarayı hám basqa ǵalabalıq ilajlar ótkeriw jaylarında

– otırǵısh hám basqa úskenelerge salıstırǵanda mádeniy qatnasda bolıw ;

– ǵalabalıq ilajlar waqtında shawqım qilmaw, baqirmaw, ilaj tawısıwınan aldın sebepsiz shıǵıp ketpew;

– uyqlap otirmaw, otırǵıshlarǵa jatıp qalmaw bir-biri menen soylesmaslik,ham átiraptaǵılarǵa kesent etpeslik.

 Sonıń menen birge,

– túrli ortalarda óziniń úlgili qulqı hám bilimi menen texnikum haqqında eń unamlı tásirler payda etiwge umtılıw ;

– mudami kámallıqqa umtılıw, hadallıq hám ádalat menen turmıs keshirim sıyaqlı ullı páziletlerdi tereń ańǵarıw ;

– kásip-óner mekteptiń mápi, onıń sha’ni hám danqlı dástúrleri, abıraysı hám de orını turısında qayǵılanıw, olardı saqlap qalıwǵa jankúyerlik qılıw hám olarǵa húrmet penen múnásebette bolıw.

 

           10 -bólim. Oqıtıwshı, islep shıǵarıw tálim ustaları hám oqıwshılardıń ádep-etika máselesinde ma’n etiletuǵın jaǵdaylar

 

 Oqıtıwshı hám islep shıǵarıw tálim ustasina:

– topar aǵzalarınıń ózligin hám salawatın muqatıw, ózgelerdiń  jeke hám shańaraqqa tiyisli máselelerin talqılaw ;

– topar aǵzaları hám basqalar ústinen túrli ıǵwa, ǵıybat hám jalalar uyımlastırıw ;

-studentler menen óz kásiplesleriniń  kásiplik hám jeke kemshiliklerin talqılaw;

– studentlerdi sebepsiz oqıw shınıǵıwlardan shıǵarıp jiberiw;

– oqıw shınıǵıwlarında kommerciya reklamasın ótkeriw;

– oqıw shınıǵıwlarında diniy úgit aparıw ;

– oqıw shınıǵıwlarına mast, shash -saqal alınbaǵan hám kiyiniw rejimine ámel qılmaǵan halda keliw;

– kásip-óner mektep aymaǵında jeke avtomobildi ornatılǵan qaǵıydalardı buzǵan halda qaldiriw;

– kásip-óner mektepte aymaǵında spirtli ishimlikler ıshıw hám shegiw, narkotik qurallar yaki psixotrop elementlar tutınuw ;

– kiyiniw adebine ámel etpew.

Oqıwshıǵa :

– oqıtıwshı hám islep shıǵarıw tálim ustalarına turpayılıq qılıw, shınıǵıwlar waqtında sebepsiz sóylew;

– oqıtıwshı menen basqalardıń bahasán talqılaw ;

– ótirik sóylew, jalataylıq yamasa oqıtıwshılardı shalǵıtıw menen baylanıslı harqanday minez-qulqlar qılıw ;

– xızmetkerler hám óz joralarına salıstırǵanda húrmetsizlik qılıw ;

– jazba islerdi qorǵaw hám sınaq dáwirinde shetten járdem alıw, ózgelerge járdem ko’rsetiw;

– basqa shaxslar tárepinen tayarlanǵan tapsırmalar yamasa jazba islerdi óz atınan tapsırıw;

– shınıǵıwlardı ótkerip jiberiw yamasa keshigip keliw;

– shınıǵıwlar waqtında oqıtıwshınıń ruxsatisiz auditoriyadan shıǵıp ketiw;

– basqa oqıwshınıń umtılıw-háreketlerine kózkóreki zıyan jetkiziw;

– materiallıq tárepten jaqsı támiyinlengenligin túrli jollar menen kóz-kóz qılıw ;

– kásip-óner mektep aymaǵında jeke avtomobildi ornatılǵan qaǵıydalardı buzǵan halda qaldiriw;

– kásip-óner mektep aymaǵında spirtli ishimlikler ıshıw hám shegiw, narkotik qurallar yaki psixotrop dári ónimlerin tutınıw.

                                

                           11-bólim. Administraciya, oqıtıwshılar, islep shıǵarıw                                                                 

            tálim ustalari   hám xızmetkerler arasındaǵı ádep-etikaǵa qatnasları.

 

  1. 1. Administraciya, oqıtıwshılar hám xızmetkerler arasındaǵı qatnaslar, óz-ara hurmet, tatıwlıq, miynetsyushilik, tolerantlıq, adamgershilik, hám ádalat tamoillariga tiykarlanadı.
  2. 2. Administraciya, oqıtıwshılar hám xızmetkerlerdiń jumıs iskerligine boyınsha sheriklik etiwinde bir táreptiń basqa tárepke qısıw ótkeziwine yaki oǵan háreket etiwine, sonıń menen birge ádalat hám tálim shólkemi máplerine qarsı bolǵan qararlar tayarlanishiga jol qoymaydı.
  3. 3. Lawazım dárejeleri teń bolǵan xızmetkerler arasındaǵı mashqalalardi jumısshı tartibinde sheshiw usınıs etiledi. Lawazım dárejeleri teń bolǵan xızmetkerlerdiń jumıs waqtındaǵı túrli mashqalalardi óz kepillikleri sheńberinde, administraciyanı qospaǵan halda sheshiwleri maqullanadi.
  4. 4. Toparda qandayda bir bir másele menen administraciyaǵa shaqırıq qılıw tártibi subordinatsiya principi tiykarında shólkemlestiriledi.
  5. 5. Oqıtıwshı hám xızmetkerdiń kásip-óner mekteptiń ruwxıy -etikalıq ortalıǵın jánede jaqsılaw boyınsha baslama hám ideyaları xoshametlentiriledi.
  6. 6. Administraciya oqıtıwshılar hám xızmetkerlerdiń kásiplik hám intelektual tárepten rawajlanıwları ushın qolay jumıs jayı, zamanagóy kompyuterler, internet tarmaǵinan, kitapxana fondı hám informaciya resurslarınan erkin paydalanıw sonıń menen birge dem alıwı ushın barlıq jeńilliklerdi jaratıp beredi.

                                         12-bólim. Xoshametlew hám ilaj kóriw tártibi

 

  1. 1. Oqıw jılı dawamında usı “Qaǵıydalar”ǵa tolıq ámel etken, kásip-óner mektepte joqarı ruwxıy -etikalıq ortalıqtıń jáne de qáliplesiwine hám bekkemleniwine xızmet etken topar aǵzaları bólim basshıları, kafedra basqarıwshıları, arnawlı komissiya usınısına tiyisli tártipte materiallıq yamasa ruwxıy xoshametlentiriledi.
  2. 2. Topar aǵzaları bul “Qaǵıydalar”dı buzǵanlarında kásip-óner mekteptiń ishki tártip qaǵıydalarınıń “Íntızamiy tásir ilajları” bóliminde keltirilgen jaǵdaylar boyınsha belgilengen tártipte sharalar kóriledi. Sonıń menen birge, topar aǵzasınıń turpayı ústinen jámiyetlik qadaǵalawın támiyinlew maqsetinde, usı qaǵıydalarǵa ámel etilmegenligi jaǵdayları kásip-óner mekteptiń Kásiplik awqam komiteti, “Jaslar birlespesi” baslaǵish shólkemi, Hayal-qızlar hám “Ata-analar” Keńeslerinde de dodalanıwı hám olardıń sheshimine qaray topar aǵzasınıń hulqı tuwrısında ol jasap turǵan mahalle puqaralar jıyınına maǵlıwmat jol menende daǵaza jiberiw ámeliyatı da ámelde tutıladı.

                                       13-bólim. Juwmaqlawshı qaǵıydalar

 

  1. 1. Usı ádep-etika qaǵıydaları texnikumi limiy pedagogikalıq sovetiniń 2023 jıl 24-noyabrdegi 8-sanlı jıynalısı sheshimi menen maqullangan.
  2. 2. Kásip-óner mektepte oqıwshıları qatarına yamasa jumısqa qabıl qılınıp atırǵan hár bir shaxs bul Qaǵıydalar menen tanisıp shıǵıwı hám de oǵan ámel qılıwın óz moynına alıp qol qoyıwı shárt.